Lịch sử khu du lịch Tòa Thánh Tây Ninh tại Huyện Hòa Thành

Hôm nay, ngày 18/02/2018, tiếp sau loạt bài viết khám phá tòa thánh Tây Ninh, Du lịch PN Travel chia sẻ đến quý độc giả chi tiết về lịch sử khu du lịch Tòa Thánh Tây Ninh với Kiến trúc, nghệ thuật, tôn giáo rất nổi tiếng

Vị trí khu du lịch tòa thánh Tây Ninh: Xã Long Thành Bắc, huyện Hòa Thành, tỉnh Tây Ninh, cách thành phố Tây Ninh 4km về phía đông nam, cách TP. Hồ Chí Minh khoảng 100km về phía tây bắc

Đặc điểm khu du lịch tòa thánh Tây Ninh: Đây là một cụm công trình kiến trúc, nghệ thuật, tôn giáo nổi tiếng của đạo Cao Đài và là trị sở Trung ương của Giáo hội Cao Đài Tây Ninh.

Được khởi công xây dựng vào năm 1933 và chính thức khánh thành vào năm 1955, tòa thánh Cao Đài Tây Ninh là nơi thờ Thiên Nhãn - biểu tượng thiêng liêng của đạo Cao Ðài. Ngoài việc thờ Thiên Nhãn, đạo Cao Ðài còn thờ Phật Thích Ca, Phật Bà Quan Âm, Chúa Giêsu, Khổng Tử, Lão Tử,...Theo kinh sách Cao Đài, tòa thánh tượng trưng cho Bạch Ngọc Kinh (nơi Thượng Đế ngự) tại thế gian.

Tọa lạc trong khuôn viên rộng khoảng 40km², toàn bộ tòa thánh Cao Đài Tây Ninh bao gồm gần 100 công trình kiến trúc lớn nhỏ khác nhau, được xây bằng bê tông cốt tre. Tòa thánh có 12 cổng, các cổng đều được chạm khắc hình Tứ linh (Long, Lân, Quy, Phụng) và hoa sen. Trong đó, chánh môn là cửa lớn nhất với cách trang trí khác biệt mang hình lưỡng long tranh châu, hoa sen cùng 3 cổ pháp: kinh Xuân Thu, bình Bát vu và Phất trần, thể hiện tinh thần tam giáo (Phật giáo, Đạo giáo và Nho giáo). Trên chánh môn có đắp nổi chữ "ĐẠI ĐẠO TAM KỲ PHỔ ĐỘ" bằng chữ Quốc ngữ ở trên và chữ Hán ở dưới.

Từ chánh môn, đi theo con đường dẫn thẳng về phía đông sẽ đến trung tâm khuôn viên của tòa thánh. Tại đây có 3 bảo tháp - nơi thờ ba vị: Đức Hộ Pháp, Đức Thượng Phẩm và Đức Thượng Sanh. Qua các tháp là sân Đại Đồng Xã, nơi có tượng Thái tử Siddharta cưỡi ngựa tìm Đạo, theo sau là người hầu cận Channa. Tiếp theo là Cửu Trùng Thiên (nơi đặt di cốt của các chức sắc đạo Cao Đài được phong từ bậc Tiên trở lên) có hình bát quái với 9 bậc và được sơn ba màu vàng, xanh, đỏ. Gần đó là cây bồ đề cổ thụ do Đại đức Thera Narada mang từ Ấn Độ sang tặng Tòa thánh vào năm 1953. Cách cây bồ đề không xa là hai khán đài - một ở phía đông gọi là Đông khán đài và một ở phía tây gọi là Tây khán đài - nơi tín đồ hành hương và du khách về xem rước Cộ mẫu vào 2 kỳ Đại lễ mỗi năm.

Qua khuôn viên, du khách sẽ tới tòa thánh. Nhìn tổng thể, tòa thánh mang hình tượng Long Mã bái sư - là con vật linh huyền thoại mang Hà đồ trên mình, gợi ý cho vua Phục Hy (người đầu tiên trong ba vị vua huyền thoại của Trung Quốc cổ) vẽ nên Bát Quái Tiên Thiên. Với chiều dài 97,5m, chiều rộng 22m, tòa thánh mang những đặc trưng tiêu biểu cho kiến trúc đền, chùa của tôn giáo Cao Đài, thể hiện sự hài hoà giữa mỹ thuật Á Đông và phương Tây. Chung quanh tòa thánh, cả bên trong và bên ngoài, có tất cả 156 cột tròn lớn nhỏ để chống đỡ các mái hiên ở hành lang.

Mặt tiền tòa thánh là khu vực Hiệp Thiên Đài như đầu Long Mã nhìn thẳng về phía tây. Hai bên lối vào tòa thánh là lầu chuông (bên trái) có tên Bạch Ngọc Chung Đài và lầu trống (bên phải) có tên Lôi Âm Cổ Đài. Cả hai lầu đều cao 27m, bao gồm 6 tầng với chiều cao khác nhau. Lối vào chính của tòa thánh có tên Tịnh Tâm Đài như miệng Long Mã hả ra. Phía trên Tịnh Tâm Đài có một bao lơn xây hình bán nguyệt, tên là Lao Động Đài. Trên Lao Động Đài là Phi Tưởng Đài hay Thông Thiên Đài như cái trán của Long Mã với 2 cửa được coi như hai con mắt của Long Mã. Phía ngoài Thông Thiên Đài được đắp nổi biểu tượng Thiên Nhãn. Qua 5 bậc thềm của Tịnh Tâm Đài là khu vực Tịnh Tâm Điện. Tầng trên của Tịnh Tâm Điện là lầu Hiệp Thiên Đài – nơi thờ 15 vị chức sắc cao cấp: Hộ Pháp, Thượng Phẩm, Thượng Sanh và 12 vị Thời Quân.

Nối tiếp với khu vực Hiệp Thiên Đài là Cửu Trùng Đài có hình dáng như phần thân của Long Mã. Khu vực này có 18 cột trụ chia làm hai phần, được trang trí hình rồng, chạm khắc tinh xảo. Các hàng cột này phân khu vực Cửu Trùng Đài thành 9 gian, mỗi gian có độ cao chênh nhau 18cm, gọi là “Cửu phẩm thần tiên”. Đây là khu vực hành lễ của mỗi phẩm cấp tín đồ trong Cửu Trùng Đài. Riêng hàng cột ở giữa có cầu thang cuốn và bao lơn, nơi chức sắc đứng để giảng đạo cho các tín đồ gọi là Giảng Đài. Ở 3 gian cuối khu vực Cửu Trùng Đài có đặt 7 ghế, giành cho 7 vị chức sắc cao cấp nhất của Cửu Trùng Đài. Cao nhất là ghế của Giáo Tông chạm hình rồng, tiếp theo là 3 ghế của 3 vị Chưởng Pháp chạm hình phụng, cuối cùng là 3 ghế của 3 vị Đầu Sư chạm hình lân. Phía trên gian cuối của Cửu Trùng Đài có một đài cao 17m, gọi là Nghinh Phong Đài.

Nằm ở phía cuối tòa thánh là khu vực Bát Quái Đài hướng thẳng về phía đông, giống phần đuôi của Long Mã. Gian này có 8 cột trụ xếp thành hình Bát quái, ở giữa là quả địa cầu lớn tượng trưng cho vũ trụ với hình Thiên Nhãn ở chính giữa và 3072 vì sao tượng trưng cho 72 quả địa cầu và 3000 thế giới ở xung quanh.

Trong khuôn viên tòa thánh còn có nhiều công trình kiến trúc khác như : Hạnh Đường (nơi hội họp và mở khóa huấn luyện tu sĩ), Giáo Tông Đường, Hộ Pháp Đường, Nữ Đầu Sư Đường, nhà làm việc của cơ quan Hiệp Thiên Đài, nhà Vạn Linh, Bắc Tông, Trung Tông, Tần Nhơn, Khách đình, Thuyền Bát Nhã, bệnh viện, trường học, các xưởng thợ..., đặc biệt là Đền thờ Phật Mẫu, nơi thờ Cộ mẫu - Mẹ thiêng liêng của nhân loại và Bá Huê Viên ở phía đối diện đền.

Tour du lịch tòa thánh Tây Ninh khám phá kiến trúc bí ẩn

Vì sao Cao Đài thờ thiên nhãn ?

Khoảng cuối thế kỷ XIX, phong trào Thông linh học trở nên phổ biến sâu rộng trong giới nhân sĩ trí thức ở châu Âu. Thuyết Thông linh cho rằng, sau khi chết, con người vẫn tồn tại ở một thế giới khác và có thể liên lạc được với người sống thông qua một dụng cụ gọi là "ouija", tức cầu cơ. Đó là từ ghép của từ "vâng, phải, đúng" trong tiếng Pháp và tiếng Đức.

Chớp thời cơ, năm 1890, hãng Parker Brothers nhanh chóng sản xuất hàng loạt bàn cầu cơ có ký tự để bán. Nhà buôn Elijah Bond tung ra thị trường loại bàn cầu cơ mang thương hiệu Parker Brothers và nhanh chóng chiếm được một thị phần nhất định. Lúc đó, người ta xem cầu cơ là một trò chơi quý phái của giới thượng lưu.

Đến năm 1914, tiến sĩ William Crockes (Anh) đã báo cáo luận án nghiên cứu hiện tượng cầu cơ trong tập tài liệu có tiêu đề "Thông công với cõi vô hình" tại Đại hội Thần học thế giới diễn ra tại London.

Kể từ đó, phong trào cầu cơ bùng phát ở Pháp rồi lan nhanh sang Việt Nam.

Mặc dù các nhà tâm lý học đã thực hiện nhiều cuộc nghiên cứu chỉ ra rằng, cầu cơ chỉ là kết quả của "hiệu quả vô thức" (ideomotor effect) nhưng những tín đồ của cầu cơ vẫn tin rằng, đó là phương tiện duy nhất để liên hệ với người chết.

Phúc trình của viên thanh tra Pháp tên Lalaurette gửi cho Thống đốc Nam Kỳ năm 1924 viết: "Giới công tư chức Nam Kỳ nổi lên một phong trào tìm hiểu và thực hành thông công với thế giới siêu hình qua sách vở chữ Pháp do Hội Thông thiên học truyền bá, với các tác giả như Allan Kardec, Flammarion, Blavatsky, Annie Besant, Olcott. Một làn sóng Thông linh học lan tràn khắp Đông Dương".

Trước tình hình đó, chính quyền Pháp ban hành một loạt sắc luật cấm cầu cơ. Dù vậy, việc cầu cơ vẫn xuất hiện khắp Việt Nam. Một số quan chức chính quyền địa phương vẫn ngấm ngầm lập đàn tại tư gia. Có người còn xây cất hương án cố định để thường xuyên liên lạc với cõi vô hình như: đàn Hiệp Minh (ở Cái Khế, Cần Thơ); đàn Minh Thiện (Thủ Dầu Một); đàn Chợ Gạo (Tiền Giang); đàn Miếu Nổi (Bình Thạnh, TP.HCM); đàn Cao Lãnh (Đồng Tháp)…

Năm 1902, tri phủ Ngô Minh Chiêu được một người quen giới thiệu tham dự một phiên hầu đàn cầu cơ ở Thanh An tự, Thủ Dầu Một. Tại buổi cầu cơ này, ông Ngô Minh Chiêu được một vị tiên ông giáng cơ bút đối đáp bằng thơ.

Đến năm 1917, nghe tin đàn Hiệp Minh (Cái Khế, Cần Thơ) được nhiều vị tiên giáng cơ, ông Ngô Minh Chiêu tìm đến hầu đàn xin toa thuốc Nam.

Lịch sử đạo Cao Đài ghi nhận rằng, vào một đêm cầu cơ năm 1920, bất ngờ một "đấng vô hình" xưng là "Cao Đài Tiên Ông" thu nhận ông Ngô Minh Chiêu làm đệ tử để truyền dạy một thuyết đạo mới.

Tháng 10/1920, ông Ngô Minh Chiêu được cử ra đảo Phú Quốc làm tri huyện. Tại đây, ông Chiêu cầu cơ xin Tiên Ông Cao Đài ban cho một biểu tượng của đạo mới.

Hình ảnh Tòa thánh Cao Đài Tây Ninh, năm 1950.

Buổi sáng ngày 20/4/1921, ông Chiêu bất ngờ trông thấy bầu trời trên mặt biển một vầng hào quang. Giữa vầng hào quang hiện rõ một con mắt thật lớn. Từ đó, hình Thiên Nhãn được lấy làm biểu tượng của đạo Cao Đài. Và ông Ngô Minh Chiêu trở thành Giáo chủ đạo Cao Đài Chiếu Minh.

Đến cuối năm 1925, một nhóm nhân sĩ trí thức thường xuyên cầu cơ giải trí tại Sài Gòn cũng bắt gặp "Cao Đài Tiên Ông" giáng cơ thu nhận làm đệ tử. Chủ xướng nhóm này gồm các ông Cao Quỳnh Cư, Cao Hoài Sang và Phạm Công Tắc. Sau này có thêm ông Lê Văn Trung, bà Lâm Hương Thanh.

Theo lời hướng dẫn của Cao Đài Tiên Ông qua cầu cơ, ngày 16/2/1925, nhóm nhân sĩ trên lập một đàn cầu đạo mới tại tư gia ông Cao Quỳnh Cư ở đường Bourdais (nay là đường Calmette, quận 1, TP.HCM).

Ngày 18/11/1926, được tín đồ ghi nhận là ngày khai đạo "Đại đạo Tam Kỳ Phổ độ Cao Đài" (gọi tắt là Cao Đài Tây Ninh) tại ngôi chùa Gò Kén, tức Từ Lâm tự - một ngôi chùa Phật giáo ở Tây Ninh. Chùa Gò Kén do Hòa thượng Thích Như Nhãn (tức Hòa thượng Thích Giác Hải) trụ trì.

Sau lễ khai đạo, Hòa thượng Thích Như Nhãn yêu cầu đạo Cao Đài đi tìm nơi khác xây dựng cơ sở thờ tự. Nhóm môn đệ Cao Đài đi tìm mua một khoảnh đất rừng 50 ha ở làng Long Thành (bây giờ là Hòa Thành, Tây Ninh) từ một người Pháp tên là Aspar để xây "tổ đình". Theo phong thủy thì vùng đất nơi ấy có 6 mạch nước ngầm hội tụ, gọi là "lục long phò ấn".

Thiết kế kiến trúc bằng cơ bút

Ngày khởi công được đánh dấu là 16/3/1927. Tuy nhiên vì nhiều lý do, mãi đến năm 1931, công trình mới chính thức được động thổ.

Chỉ huy công trình là những vị trong nhóm khai đạo. Điều đáng ngạc nhiên là, những người trong nhóm khai đạo chưa từng kinh qua kiến thức xây dựng cơ bản. Họ cũng không vẽ trước bản kiến trúc mà xây dựng theo sự hướng dẫn của cơ bút.

Căn cứ vào cơ bút thì tổ đình, tức tòa thánh Tây Ninh được đấng bề trên phác họa thành 3 phần: Bát Quái đài, Cửu Trùng đài và Hiệp Thiên đài. Cả 3 tòa kiến trúc này dính liền với nhau tạo thành tòa  thánh, chiều ngang 27 mét và chiều dài 135 mét.

Sau 3 lần xây dựng dở dang vì nhiều lý do, ngày 14/2/1936 ông Phạm Công Tắc - Giáo chủ đạo Cao Đài - đứng ra trực tiếp chỉ huy công trình. Lần xây dựng thứ 4 này, Giáo chủ Phạm Công Tắc huy động 500 tín đồ nam, nữ lập đàn tuyên thệ đồng trinh giữ tịnh khiết suốt thời gian trực tiếp tham gia xây dựng. Những tín đồ này phải thề không lấy chồng, lấy vợ.

Trong suốt thời gian xây dựng, tất cả các công đoạn đều làm bằng tay. Xây đến đâu, ông Phạm Công Tắc thiết kế bằng miệng đến đó. Điều lạ là, rất nhiều người là nông dân chưa từng học qua trường lớp mỹ thuật nào vẫn tạo tác thành công hàng chục ngàn họa tiết điêu khắc, hàng chục bức tượng đạt trình độ mỹ thuật cao.

Sự thật về giai thoại quả mìn nằm dưới nền tòa thánh

Tòa thánh vừa xây dựng xong phần cơ bản thì ngày 28/6/1941, chính quyền Pháp đưa quân đội chiếm lấy làm doanh trại đóng quân. Giáo chủ Phạm Công Tắc bị Pháp bắt đày đi đảo Madagascar vì truyền bá dị đạo. Nhân công xây dựng bị quân Pháp xua ra khỏi tòa thánh.

Mãi đến năm 1946, Giáo chủ Phạm Công Tắc mới được Pháp trả tự do, trở về tiếp tục hoàn thiện việc xây dựng tòa thánh.

Có thể nói công trình kiến trúc tòa thánh Cao Đài Tây Ninh lộng lẫy, nguy nga như một cung điện. Năm 1947, hàng vạn tín đồ từ khắp nơi kéo về Tây Ninh tham dự lễ khánh thành.

Không ai biết trong giai đoạn chiếm đóng tòa thánh, một đơn vị quân Pháp nhận được từ thượng cấp mật lệnh chôn một khối thuốc nổ 100 kg (có tài liệu cho rằng 1.000 kg) dưới nền Chánh điện.

Mãi đến năm 1956, người ta mới phát hiện điều này qua mục Courriers des lectuers (chuyên mục dành cho độc giả viết) của tuần báo Paris Match. Tác giả bài báo là ông Roubaud - nguyên Thiếu tá Tiểu đoàn trưởng một đơn vị bộ binh Pháp. Bài báo cho biết, năm 1944, tiểu đoàn ông nhận được lệnh tiếp quản tòa thánh từ một tiểu đoàn chiếm đóng trước đó.

Ông Roubaud viết: "Tôi có đọc một bài phóng sự của quý báo về tôn giáo Cao Đài làm tôi nhớ lại tòa thánh Cao Đài Tây Ninh, nơi mà chúng tôi từng nhận lệnh chiếm đóng. Trước đó, một tiểu đoàn đã được phái vào chiếm đóng tòa thánh để thực hiện một kế hoạch bí mật. Đó là chôn một khối thuốc nổ 100kg dưới nền để khi quân đội Nhật vào chiếm sẽ cho nổ. Chôn xong khối thuốc nổ, đơn vị này nhận được lệnh đi làm nhiệm vụ khác. Đơn vị của tôi được cử đến thay thế.

Khi tôi cùng tiểu đoàn của mình đến đây tiếp quản tòa thánh, viên sĩ quan chỉ huy làm biên bản bàn giao nhiệm vụ. Không rõ vì nguyên do nào mà trong biên bản bàn giao ấy, ông ta không nhắc đến nhiệm vụ kích hoạt khối thuốc nổ sau khi quân Nhật chiếm đóng. Tôi cũng không nhận được lệnh ấy từ thượng cấp trực tiếp. Đơn vị của tôi cũng là đơn vị cuối cùng đóng quân tại tòa thánh, trước khi rút quân hoàn toàn khỏi Việt Nam. Vì vậy, tôi tin rằng khối thuốc nổ ấy vẫn còn nằm ở đó. Vậy, hôm nay, qua quý báo (Paris Match), tôi xin loan báo cho Hội Thánh Cao Đài biết rõ tin này. Tôi sẵn sàng chỉ chính xác địa điểm chôn khối thuốc khi nào Hội Thánh Cao Đài liên lạc với tôi".

Cao Đài là một tôn giáo lấy triết thuyết Nho, Lão, Thích làm nền tảng. Tín đồ chủ trương sống thiện, tuân pháp, tức làm việc thiện và tuân thủ pháp luật. Trong hai cuộc kháng chiến cứu nước, đông đảo chức sắc, tín đồ đạo Cao Đài đã tích cực tham gia đóng góp sức người, sức của vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Lợi dụng niềm tin tín ngưỡng của tín đồ, một số thế lực thù địch đã nhiều lần trà trộn, dùng thủ đoạn thâm độc hòng chia rẽ nội bộ tôn giáo, tạo hình ảnh xấu cho đạo Cao Đài.

Với chủ trương gạn đục khơi trong, làm trong lành môi trường tín ngưỡng để tín đồ yên tâm tu hành, chính quyền ta đã nhiều lần phá vỡ những âm mưu, thủ đoạn đê hèn đó. Trong cuộc đấu tranh quyết liệt và lâu dài, nhiều cán bộ, chiến sĩ của ta đã hy sinh tính mạng để ngày nay đạo Cao Đài trở thành một tôn giáo thuần túy tín ngưỡng.

Trải qua nhiều sóng gió biến động suốt hơn 3/4 thế kỷ qua, Tòa Thánh trở thành điểm hành hương của khoảng 5 triệu tín đồ ở khắp hành tinh và là điểm tham quan du lịch tâm linh hấp dẫn đối với nhiều du khách quốc tế. Rất nhiều tạp chí kiến trúc nước ngoài đã viết bài giới thiệu và ca ngợi công trình tòa thánh Cao Đài Tây Ninh.

Và người Tây Ninh, kể cả ngoại đạo cũng xem tòa thánh Cao Đài Tây Ninh là công trình kiến trúc đáng tự hào

Thông tin thêm: Giờ lễ chính trong ngày tại tòa thánh được tổ chức vào 12h trưa. Du khách có thể thăm tòa thánh vào bất kì thời gian nào trong ngày nhưng cần lưu ý một số quy tắc chung như: khi vào không được mang giầy dép, giữ gìn vệ sinh chung; chỉ được vào ở cửa hai bên: nam giới đi cửa bên phải và nữ giới đi cửa bên trái.